Διακοπή καπνίσματος

Το κάπνισμα παγκοσμίως, αποτελεί ίσως το σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου για την υγεία, αλλά και ένα παράγοντα θνησιμότητας, που μπορεί ωστόσο να προληφθεί. Η καπνιστική συνήθεια αποτελεί εξάρτηση, μια χρόνια και υποτροπιάζουσα κατάσταση, της οποίας η θεραπεία είναι πολλές φορές δύσκολη. Υπολογίζεται ότι παγκοσμίως υπάρχουν περίπου 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι που χρησιμοποιούν προϊόντα καπνού και οι περισσότεροι απ' αυτούς επιθυμούν να διακόψουν το κάπνισμα. Στην Ελλάδα το ποσοστό των καπνιστών φθάνει το 42%, ενώ οι πρώην καπνιστές αποτελούν ένα 17%. Από τους καπνιστές, ποσοστό περίπου 70% έχουν σκεφτεί να διακόψουν το κάπνισμα έστω μια φορά, 35% προσπαθούν να διακόψουν τουλάχιστον μια φορά το χρόνο, αλλά μόνο 6% από αυτούς καταφέρνουν να διατηρήσουν την αποχή από το κάπνισμα.

Γιατί είναι τόσο δύσκολη η διακοπή του καπνίσματος;

Το κάπνισμα ως ένα βαθμό οφείλεται στην εξάρτηση που προκαλεί η νικοτίνη. Το κάπνισμα είναι μία συνήθεια που ξαφνιάζει και αναστατώνει τον ανθρώπινο οργανισμό, τον δυσκολεύει και τον καταπονεί μέχρι να τον "δαμάσει" ώστε να την υιοθετήσει, διότι είναι ξένη προς τις φυσιολογικές, βιολογικές λειτουργίες του. Δεν είναι λειτουργία που έχει προβλέψει η φύση, αλλά συνήθεια που έχει επινοήσει ο άνθρωπος. Παρά ταύτα, όταν ο οργανισμός εθιστεί στον καπνό, τον κάνει αναπόσπαστο μέρος της ζωής του και δυσκολεύεται μετά να απαλλαγεί.

Τα φύλλα του καπνού περιέχουν μια πολύ δραστική ουσία , τη νικοτίνη, η οποία είναι αλκαλοειδές υγρό, άχρωμο και δηλητηριώδες, σε βαθμό που μία σταγόνα αρκεί για να θανατώσει ένα σκύλο μετρίου μεγέθους. Γι' αυτό άλλωστε χρησιμοποιείται κατά διαφόρων ζωικών και φυτικών ασθενειών. Τη ναρκωτική αυτή επίδραση των φύλλων καπνού δέχεται ο καπνιστής, αφού τα φύλλα ξηραθούν και επεξεργαστούν κατάλληλα.

Τι γίνεται ακριβώς μέσα μας όταν ανάβουμε ένα τσιγάρο; Αν υποθέσουμε ότι ο καπνιστής τραβάει μία μόνο ρουφηξιά και στη συνέχεια το σβήνει, ο μηχανισμός που τίθεται σε λειτουργία αμέσως μετά είναι ο εξής: Η νικοτίνη που εισπνεύστηκε μπαίνει στην κυκλοφορία του αίματος και φτάνει παντού, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου. Στον εγκέφαλο φτάνει μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Εκεί δεσμεύεται σε ειδικούς υποδοχείς και δίδεται η εντολή να εκκριθεί αδρεναλίνη. Ειδοποιείται έτσι η καρδιά να χτυπά πιο γρήγορα, τα αγγεία συσπώνται, απελευθερώνεται γλυκόζη κλπ. Η νικοτίνη σε μικρή ποσότητα διεγείρει, ενώ σε μεγάλη ναρκώνει και προκαλεί το θάνατο.

Η περιεκτικότητά της στο αίμα πέφτει κατά 50% μισή ώρα μετά από μία ρουφηξιά και κατά 75% στα τρία τέταρτα της ώρας. Η δράση των ορμονών που εκκρίθηκαν διαρκεί επίσης μισή ώρα. Ο καπνιστής νιώθει την ανάγκη να ανεβάσει εκ νέου τα επίπεδα της νικοτίνης. Γι' αυτό οι περισσότεροι καπνίζουν περίπου ένα πακέτο την ημέρα, περίπου 2 τσιγάρα την ώρα. Στους μανιώδεις καπνιστές η νικοτίνη συσσωρεύεται στον οργανισμό και "αρκεί " ακόμα και για τις ώρες του ύπνου.

Επειδή πάντως τα επίπεδα μειώνονται πολύ στη διάρκεια της νύχτας, το πρωινό τσιγάρο αποτελεί πάντα μια έντονη ευχαρίστηση, γεγονός που αποδίδεται στο ότι η νικοτίνη προκαλεί την έκκριση της ντοπαμίνης, μιας ουσίας που συνδέεται με το αίσθημα ικανοποίησης, της απόλαυσης του σεξ ή του καλού φαγητού. Τα επόμενα τσιγάρα όμως ανάβονται μηχανικά, γιατί δεν προκαλούν το ίδιο αίσθημα ευχαρίστησης. Ο οργανισμός μένει σχετικά αδιάφορος, επειδή τα επίπεδα της νικοτίνης δεν προλαβαίνουν να πέσουν στο μηδέν και έτσι οι νευρώνες δεν διεγείρονται όσο με το πρώτο τσιγάρο. Με την πάροδο του χρόνου όλο και περισσότεροι νευρώνες διεγείρονται, απαιτούν τη δική τους " δόση " και το αίσθημα κορεσμού από τη νικοτίνη ικανοποιείται πλέον με όλο και μεγαλύτερο αριθμό τσιγάρων. Σύμφωνα με έρευνες, αυτοί οι επιπλέον νευρώνες, που κάνουν τον άνθρωπο να αποζητά όλο και περισσότερη νικοτίνη αδρανοποιούνται περίπου ενάμιση μήνα μετά τη διακοπή του καπνίσματος. Η ανάμνηση όμως της τέρψης που έφερνε κάποτε η νικοτίνη, διαρκεί. Έτσι ο πρώην καπνιστής μπορεί ανά πάσα στιγμή να υποτροπιάσει και να ξαναρχίσει το κάπνισμα. Γίνεται λοιπόν κατανοητό γιατί η βασική κλινική έρευνα κατευθύνεται στη δημιουργία νέων φαρμάκων που στοχεύουν στη θεραπεία της εξάρτησης από τη νικοτίνη.

 

Η θετική ενέργεια λοιπόν που δίνει η νικοτίνη (απόλαυση που παίρνει κανείς όταν καπνίζει, βελτίωση της διάθεσης, ελάττωση των αρνητικών αισθημάτων, ελάττωση του άγχους, μείωση του σωματικού βάρους, καλύτερη συγκέντρωση) συμβάλλουν στη συνέχιση του καπνίσματος και στην υποτροπή του καπνίσματος. Όμως η καπνιστική συνήθεια, ως εξάρτηση εμπεριέχει εξ ορισμού τα συμπτώματα στέρησης, κάθε φορά που επιχειρείται διακοπή του καπνίσματος: δυσφορία, άγχος, ευερεθιστότητα, κεφαλαλγία, αϋπνία- διαταραχές ύπνου, δυσκολία συγκέντρωσης, ελαττωμένη καρδιακή συχνότητα, αύξηση της όρεξης και μεγάλη επιθυμία για τσιγάρο. Τα συμπτώματα στέρησης είναι αυτά που κάνουν δυσκολότερη τη διακοπή του καπνίσματος.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία μας;

Καρκίνος

Ευθύνεται για τις περισσότερες μορφές του καρκίνου του πνεύμονα και για το ένα τρίτο περίπου όλων των καρκίνων όπως του στόματος, του λάρυγγος, του οισοφάγου, του μαστού, της ουροδόχου κύστης, του παγκρέατος.

Αναπνευστικό:

90% των ασθενών με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια είναι καπνιστές. Επίσης το τσιγάρο επιδεινώνει το βρογχικό άσθμα και μειώνει την ανταπόκριση στη θεραπεία.

Καρδιαγγειακό:

Αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου και αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.

Σακχαρώδης διαβήτης

Αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη και επισπεύδει τις επιπλοκές του.

Πεπτικό:

Αυξάνει τη συχνότητα γαστρίτιδας/έλκους και επιδεινώνει τα συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.

Ουρογεννητικό:

Ανικανότητα/στειρότητα στους άνδρες, υπογονιμότητα και πρόωρη εμμηνόπαυση στις γυναίκες.

Αισθητικά προβλήματα

Ρυτίδες, βλάβες στα δόντια και κίτρινα νύχια.

Εγκυμοσύνη

Το κάπνισμα έχει ενοχοποιηθεί για πρόωρο τοκετό, αποκόλληση πλακούντα, καθυστέρηση στην ανάπτυξη του εμβρύου και διαταραχές στην ανάπτυξη του νευρικού συστήματος, καθώς και για αυξημένη συχνότητα παιδικού άσθματος.

Κατά μέσο όρο το κάπνισμα οδηγεί σε απώλεια 12 υγειών χρόνων ζωής και ελαττώνει τη διάρκεια ζωής κατά 8 χρόνια. Η διακοπή του καπνίσματος σε οποιαδήποτε ηλικία αυξάνει το προσδόκιμο επιβίωσης. 1 χρόνο μετά τη διακοπή ο κίνδυνος για έμφραγμα μειώνεται κατά 50%. 10 χρόνια μετά ο κίνδυνος για καρκίνο του πνεύμονα μειώνεται κατά 50%. 15 χρόνια μετά ο κίνδυνος για αγγειακά εγκεφαλικά εξισώνεται με τα επίπεδα των μη καπνιστών.

Στρατηγικές διακοπής του καπνίσματος

Οι περισσότερες προσπάθειες διακοπής γίνονται χωρίς βοηθητικά μέσα (μόνο με τη δύναμη της θέλησης) και συνδέονται με χαμηλά ποσοστά επιτυχίας (3-5%). Όλες οι μελέτες συμφωνούν πως υψηλότερα ποσοστά επιτυγχάνονται όταν οι καπνιστές ζητούν βοήθεια από τους ειδικούς. Δύο προσεγγίσεις έχουν ένδειξη ισχυρής αποτελεσματικότητας για τη διακοπή του καπνίσματος:

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΙΝΕΣΗ: Περιλαμβάνει την ατομική κινητοποίηση, την επισήμανση των κινδύνων από το κάπνισμα, την αναφορά στα οφέλη από τη διακοπή του καπνίσματος, τη συζήτηση των διαφόρων προβλημάτων όπως πχ. τα συμπτώματα στέρησης, την κακή διάθεση, την αύξηση βάρους, την πρόληψη των υποτροπών.

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ: Υποκατάστατα νικοτίνης (NRTs), όπως τσίχλες, διαδερμικά αυτοκόλλητα (patch), υπογλώσια δισκία,   υδροχλωρική βουπροπιόνη (Zyban), βαρενικλίνη (Champix), θεραπείες 2ης γραμμής.

Σήμερα υπάρχουν αποτελεσματικά όπλα που μπορούν να είναι αρωγοί στην προσπάθεια του καπνιστή για διακοπή της καπνιστικής συνήθειας. Δεδομένης της κλινικής αποτελεσματικότητας και της καλής σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας που προσφέρουν οι θεραπείες της εξάρτησης από τον καπνό και τα ειδικά προγράμματα διακοπής καπνίσματος, θα ήταν ιδανικό αν καλύπτονταν από τους ασφαλιστικούς φορείς, κάνοντάς τα προσιτά σε όλους τους καπνιστές.

 

 

Επαφή

ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Πνευμονολόγος- Φυματιολόγος

Δωδεκανήσου &
Χ. Τρικούπη 1-3
Άλιμος
174 56

Τηλ. Ιατρείου: 2114030894
κιν: 6979776048
Ώρες Ιατείου: 09:00-1300 & 17:30-20:30 καθημερινά εκτός Τετάρτη απόγευμα

Σύνδεσμοι

 

 

ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΘΗΝΩΝ

www.isathens.gr/